چرا به حضرت علی (علیه السلام) قسیم النار والجنة» می گویند؟

جواب

این عبارت در احادیث زیادی از وجود مقدس رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم در شان حضرت علی علیه السلام نقل شده است :

اصل احادیث از منابع شیعه

عن عبد الله بن عباس قال : قال رسول الله ( صلی الله علیه وآله ) : . معاشر الناس ، إن علیا قسیم النار ، لا یدخل النار ولی له ، ولا ینجو منها عدو له ، إنه قسیم الجنة ، لا یدخلها عدو له ، ولا یزحزح عنها ولی له .

امالی شیخ صدوق ص 83 ، به سند دیگر خصال ، شیخ صدوق ، ص 496

از عبدالله بن عباس نقل شده است كه گفت : رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند : . ای گروه مردم ! همانا علی تقسیم كننده جهنم (نار) است كسی كه یاور و دوست او باشد وارد آتش نخواهد شد و كسی كه دشمن او باشد از آن نجات نخواهد یافت . همانا او تقسیم كننده بهشت است كسی كه دشمن او باشد وارد آن نخواهد شد و كسی كه دوست او باشد از آن محروم نخواهد شد.

قال(علی ابن موسی الرضا) قال رسول الله " ص " یا علی انك قسیم الجنة والنار

عیون اخبار الرضا ج 1 ص 30

حضرت علی بن موسی الرضا فرمودند : رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند :

ای علی ! همانا تو تفسیم كننده بهشت و جهنم هستی .

عن سلیمان بن خالد ، عن أبی عبد الله جعفر بن محمد الصادق ، عن آبائه علیهم السلام قال : قال رسول الله صلی الله علیه وآله لعلی علیه السلام : . یا علی أنت قسیم الجنة والنار ، لا یدخل الجنة إلا من عرفك وعرفته ، ولا یدخل النار إلا من أنكرك وأنكرته .

امالی شیخ مفید ص 213

از سلیمان بن خالد از امام صادق علیه السلام از پدرانشان از رسول خدا صلی الله علیه و اله و سلم به حضرت علی علیه السلام فرمودند : . ای علی تو قسمت كننده بهشت و دوزخی وارد بهشت نمی شود مگر كسی كه او تو را و تو او را بشناسی (جزء شیعیان واقعی تو باشد) و وارد دوزخ نمی شود مگر كسی كه تو را انكار كند و تو او را انكار كنی.

این روایت به چند صورت قسیم النار والجنه، قسیم النار ، قسیم الجنه و النار ، السلام علیك یا قسیم النار و الجنه، در منابع ذیل آمده است:

الكافی كلینی ج 4 ص 570، معانی الاخبار شیخ صدوق ص 206، تهذیب الاحكام شیخ طوسی ج 6 ص 29، روضه الواعظین فتال نیشابوری ص 100و 1، المسترشد طبری شیعی ص 264، امالی شیخ مفید ص 213، امالی شیخ طوسی ص 305 و 629، احتجاج طبرسی ج 1 ص 209و 341،مناقب ابن شهر آشوب ج 2 ص 8 و ج 3 ص 28، الطرائف سید بن طاووس ص 76، مدینه المعاجز ج 1 ص 280

روایت از منابع اهل سنت

این روایت در بسیاری از منابع اهل سنت نقل شده است و اگر چه برخی از متعصبین سعی در تضعیف این روایت كرده اند اما جایی كه این روایت در كتب لغت نیز راه پیدا می كند و به اسناد متعدد در كتب معتبر اهل سنت نقل می شود دیگر اشكال بهانه جویان جایی ندارد اكنون به برخی از نقلها در منابع اهل سنت اشاره می كنیم:

عن علی رضی الله تعالی عنه أنا قسیم النار

الفایق فی غریب الحدیث جارالله زمخشری ج 3 ص 97

از حضرت علی علیه السلام فرمودند : من تقسیم كننده دوزخ هستم .

وروی أیضا عن الأعمش عن موسی بن طریف ، عن عبایة ، قال سمعت علیا ( ع ) ، وهو یقول : أنا قسیم النار .

شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید ج 2 ص 260 و ج 19 ص 140.

و همچنین روایت شده است از اعمش از موسی بن طریف از عبایه كه گفت از علی علیه السلام شنیدم در حالی كه می فرمود: من تقسیم كننده دوزخ هستم .

عن عبایة عن علی قال : أنا قسیم النار ، إذا كان یوم القیامة قلت هذا لك وهذا لی .

البدایه و النهایه ج 7 ص 392

از حضرت علی علیه السلام نقل شده است كه فرمودند : من قسمت كننده دوزخم زمانی كه روز قیامت فرا رسد می گویم (به آتش ) این (شخص) برای تو و این (شخص) برای من .

همچنین غریب الحدیث ، ج 1 ، ص 377 ، النهایه فی غریب الحدیث ، ج 4 ، ص 61 و المناقب ، خوارزمی ، ص 41 و كنزالعمال متقی هندی ج 13 ص 152، تاریخ مدینه دمشق ج 42 ص 298.

دلیل این نامگذاری

برخی از روایات علت این نامگذاری را ذكر كرده اند كه به دو روایت اكتفا می شود:

1 - حدثنا أحمد بن الحسن القطان قال : حدثنا أحمد بن یحیی بن زكریا أبو العباس القطان قال : حدثنا محمد بن إسماعیل البرمكی قال : حدثنا عبد الله بن داهر قال : حدثنا أبی ، عن محمد بن سنان عن المفضل بن عمر قال : قلت لأبی عبد الله جعفر بن محمد الصادق " ع " لم صار أمیر المؤمنین علی بن أبی طالب قسیم الجنة والنار ؟ قال : لان حبه إیمان وبغضه كفر ، وإنما خلقت الجنة لأهل الایمان ، وخلقت النار لأهل الكفر ، فهو علیه السلام قسیم الجنة والنار ، لهذه العلة فالجنة لا یدخلها إلا أهل محبته ، والنار لا یدخلها إلا أهل بغضه .

علل الشرایع ج 1 ص 162

از مفضل بن عمر نقل شده است كه گفت به امام صادق علیه السلام عرض كردم به چه علت امیرالمومنین علی بن ابی طالب قسیم الجنه و النار گفته شده است ؟ حضرت فرمودند : به خاطر اینكه دوست داشتن او ایمان و دشمن داشتن او كفر است ، و همانا بهشت برای اهل ایمان آفریده شده است و نار برای اهل كفر خلق شده است بنابر این حضرت علی علیه السلام به این علت قسیم الجنه و النار است بنابر این در بهشت وارد نمی شود مگر اهل محبت و دوستی با او و وارد آتش نمی شود مگر اهل دشمنی با او .

همچنین در روایت دیگری از امام رضا علیه السلام آمده است :

30 - حدثنا تمیم بن عبد الله بن تمیم القرشی قال : حدثنی أبی عن أحمد بن علی الأنصاری عن أبی الصلت الهروی قال : قال المأمون یوما للرضا علیه السلام یا أبا الحسن أخبرنی عن جدك أمیر المؤمنین بأی وجه هو قسیم الجنة والنار وبأی معنی فقد كثر فكری فی ذلك ؟ فقال له الرضا علیه السلام : یا أمیر المؤمنین ألم ترو عن أبیك عن آبائه عن عبد الله بن عباس أنه قال : سمعت رسول الله ( ص ) یقول : حب علی إیمان وبغضه كفر ؟ فقال : بلی فقال الرضا علیه السلام : فقسمة الجنة والنار إذا كانت علی حبه وبغضه فهو قسیم الجنة والنار

عیون اخبار الرضا ج 1 ص 92.

ابا صلت هروی نقل كرده است كه روزی مامون به امام رضا علیه السلام گفت : یا اباالحسن ما را از پدرت امیرالمومنین آگاه ساز كه به چه علت قسیم الجنه و النار خوانده شده است و این به چه معنا است كه این مطلب فكر مرا مشغول ساخته است پس امام رضا علیه السلام به او فرمودند ای مامون آیا تو از پدرت و او از پدرانش از ابن عباس از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم نقل نكردید كه گفت از رسول خدا شنیدم می فرمایند: حب علی ایمان و دشمنی با علی كفر است ؟ پس مامون پاسخ داد آری پس حضرت فرمودند : پس تقسیم می كند بهشت و دوزخ را زمانی كه ایمان و كفر بر اساس حب و بغض او باشد پس بنابر این او قسیم الجنه و النار است.

قسیم الجنه و النار در شعر شاعران

شاعران زیادی در طول قرون متمادی از این روایت در شعر خود استفاده كرده اند كه به برخی اشاره می شود:

قسیم النار ذو خیر وخیر یخلصنا الغداة من السعیر

فكان محمد فی الدین شمسا علی بعد كالبدر المنیر

خاتمه المستدرك میرزای نوری ج 3 ص 80،

علی علیه السلام تقسیم كننده دوزخ صاحب خیر است و چه خوب است كه فردای قیامت از جهنم نجات می یابیم.

پس حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم در دین خورد است و بعد از آن علی مثل ماه درخشنده است .

قال البشنوی:

فمدینة العلم التی هو بابها أضحی قسیم النار یوم مآبه

فعدوه أشقی البریة فی لضی وولیه المحبوب یوم حسابه

مناقب ابن شهر آشوب ج 1 ص 314،

پس شهر علمی كه او در آن است روشن است كه تفسیم كننده دوزخ روز بازگشتش او خواهد بود.

پس دشمن او شقی ترین خلق در قیامت است و دوست او مورد محبت در روز حسابرسی است .

قال عمار بن تغلبة :

علی حبه جنة قسیم النار والجنة

وصی المصطفی حقا إمام الانس والجنة .

مدینه المعاجز علامه بحرانی ج 1 ص 260

حب علی بن ابیطالب سپر از آتش است و او تقسیم كننده جهنم و بهشت است .

و او جانشین و وصی به حق حضرت محمد مصطفی صلی الله علیه و آله و سلم است و او پیشوای جنو انس است.

چرا به حضرت علی (علیه السلام) «قسیم النار والجنة» می گویند؟

حضرت مسلم بن عقیل علیه السلام

گروه فرهنگی هنری طلوع